Jednym z celów Programu e-VITA było zwrócenie uwagi na złożoność budowy społeczeństwa informacyjnego w skali lokalnej. Jego realizacja pozwoliła opracować i zweryfikować dostosowaną do polskich realiów metodę informatyzacji, która została nazwana Metodą e-VITA.
Metoda e-VITA zakłada kompleksowe działanie według wymienionych niżej pięciu głównych zasad. Zasady te podsumowują 3 lata doświadczeń wielu partnerów zaangażowanych w realizację Programu:
Uzgodniona strategia
Działania związane z informatyzacją gminy powinny być zaplanowane przy aktywnym współudziale mieszkańców.
Postawą przygotowania lokalnej strategii informatyzacji powinna być rzetelna analiza sytuacji i potrzeb mieszkańców jest. Organizowane w gminie spotkania informacyjno-konsultacyjne z mieszkańcami pozwalają zebrać niezbędne informacje. Pomocna i ważna w planowaniu nowatorskich przedsięwzięć związanych z teleinformatyką jest też wiedza zewnętrznych doradców – osób doświadczonych w prowadzeniu podobnych projektów.
Strategia informatyzacji gminy powinna identyfikować i systematyzować potrzeby różnych grup społecznych, określać priorytety i etapy informatyzacji (związane zarówno z budową infrastruktury, jak i edukacją jej użytkowników), definiować cele do osiągnięcia, zadania do wykonania oraz źródła ich finansowania.
Doświadczenie programu e-VITA potwierdza, że opracowanie strategii informatyzacji jest sprawą zasadniczą z kilku powodów:
– Pozwala na racjonalne planowanie rozwiązań infrastrukturalnych (ich przeznaczenia, kosztów, zakresu, lokalizacji).
– Pozwala upewnić się, że nie pomijamy żadnego obszaru, ważnego z punktu widzenia efektywności nakładów na teleinformatykę: zapewnienia dostępu do Internetu, dostarczenia umiejętności posługiwania się tym narzędziem, wsparcia lokalnych projektów jego wykorzystania i odpowiedniego przygotowania kadr.
– Prawie zawsze występuje konieczność „etapowania” inwestycji, ze względu na ograniczone w danym okresie środki – strategia pozwala na rozsądne planowanie poszczególnych projektów, służących realizacji szerokiej wizji zinformatyzowanej gminy.
– Sam proces przygotowania strategii (w który powinni być włączeni wszyscy partnerzy lokalni i przedstawiciele zainteresowanych grup mieszkańców) pozwala z jednej strony na „inwentaryzację” dostępnych lokalnie zasobów, z drugiej zaś – właśnie poprzez szeroką partycypację społeczną – sprzyja późniejszej współpracy przy jej realizacji.
– Strategia informatyzacji pozwala zaplanować wykorzystanie inwestycji w infrastrukturę informatyczną w sposób spójny ze strategią rozwoju gminy
– Opracowana strategia stanowi dużą pomoc przy wnioskowaniu o fundusze zewnętrzne.
Dostęp do Internetu
Zapewnienie powszechnego, efektywnego dostępu do Internetu jest ważnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego.
Znaczące efekty gospodarcze i społeczne dostęp do Internetu przynosi tylko tam, gdzie jest odpowiednia „masa krytyczna” osób, które z niego korzystają. Dlatego jednym z głównych wskaźników sukcesu informatyzacji jest liczba osób, które mają szerokopasmowy (umożliwiający sprawne korzystanie z dostępnych w sieci usług) dostęp Internetu w domu. Osoby nie posiadające domowego komputera również powinny mieć łatwy dostęp do Internetu.
Metoda e-VITA zakłada stopniowe zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu w całej gminie. Podstawowym ograniczeniem są oczywiście możliwości finansowe. Kolejność działań powinna wynikać z ustalonych w strategii informatyzacji priorytetów. Powinny one objąć:
– połączenie z Internetem gminnych instytucji,
– wdrożenie systemu komunikacji opartej na technologiach informacyjnych pomiędzy tymi instytucjami,
– uruchomienie publicznych punktów, w których z Internetu można skorzystać za darmo,
– zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu w gospodarstwach domowych.
Edukacja użytkowników
Dostęp do Internetu nie jest jednoznaczny z jego wykorzystaniem. Mieszkańcom i przedstawicielom lokalnych instytucji należy zapewnić możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności, koniecznych do korzystania z informacji, narzędzi i usług dostępnych w sieci.
Efektywne stosowanie Internetu i narzędzi informatycznych nie jest „intuicyjne” – wymaga wiedzy. Istnieje wiele przykładów, gdzie pomimo istniejącego dostępu do Internetu, jego znaczenie i możliwości praktycznego zastosowania np. do obniżenia kosztów działalności instytucji są niedoceniane. Dlatego Metoda e-VITA zakłada konieczność prowadzenia – równolegle z tworzeniem dostępu do Internetu – działań edukacyjnych:
– szeroko zakrojonej edukacji różnych grup społecznych w zakresie możliwości wykorzystania Internetu oraz podstaw obsługi komputera,
– specjalistycznych szkoleń dotyczących praktycznego wykorzystania technologii informacyjnych, poprzedzonych analizą potrzeb i oczekiwań odbiorców,
– zapewnienia dostępu do fachowej wiedzy i doradztwa przy planowaniu i prowadzeniu przedsięwzięć wykorzystania Internetu przez różne grupy społeczne,
– przygotowanie kadr lokalnych instytucji do wykorzystania technologii informacyjnych w pracy oraz wspierania przedsięwzięć prowadzonych przez innych.
Szczególną uwagę należy zwrócić na potrzeby edukacyjne dorosłych. W przeciwieństwie do najmłodszych mieszkańców, którzy uczą się korzystać z komputerów w szkole, dorośli częściej obawiają się nowinek technicznych i trudniej dają się przekonać do ich wykorzystania. Dlatego ważne jest dobranie odpowiednich metod uczenia dorosłych, w oparciu o wcześniej zbadane potrzeby.
Realizacja projektów
Elementem łączącym dostęp do Internetu i umiejętności posługiwania się narzędziami informatycznymi z konkretnymi efektami w sferze gospodarki i życia społecznego są działania służące „zaprzęgnięciu” technologii do pracy.
Dostęp do technologii informacyjnych i powszechne umiejętności stosowania internetowych narzędzi to bardzo ważny element rozwoju gminy. Żeby jednak te dwa elementy służyły sprawnemu działaniu lokalnych instytucji lub pobudzeniu przedsiębiorczości w gminie, w sieci dostępne muszą być informacje i usługi dotyczące konkretnych, lokalnych spraw. Konieczne jest tworzenie zasobów (stron internetowych udostępniających informacje lub usługi, baz danych itp.) przez lokalne instytucje, grupy i organizacje, z których będą mogli korzystać mieszkańcy i inne zainteresowane osoby.
Dobry przykład działa w wielu przypadkach znacznie skuteczniej niż przekonywanie. Realizacja przedsięwzięć, które zaprezentują możliwości wykorzystania technologii informacyjnych wskaże konkretne korzyści i zachęci mniej przekonanych do podejmowania podobnych działań. Projekty, które obejmują wykorzystanie narzędzi informatycznych mogą jednak być dość kosztowne i leżeć poza zasięgiem pojedynczej szkoły, organizacji pozarządowej lub grupy mieszkańców. Dlatego, na podstawie doświadczeń z realizacji programu „e-VITA”, rekomendujemy uwzględnienie w lokalnej polityce rozwoju elementów wspomagania konkretnych inicjatyw zgodnych ze strategią informatyzacji, takich jak:
– wspieranie lokalnych partnerstw, które stawiają sobie za cel promowanie wykorzystania Internetu wśród mieszkańców,
– upowszechnianie informacji o dostępnych funduszach, konkursach dotacyjnych służących budowie społeczeństwa informacyjnego (dla przedsiębiorców, młodzieży, rolników, organizacji pozarządowych, młodzieży, nauczycieli, itd.),
– tworzenie usług i zasobów dostępnych w sieci, które będą przydatne w rozwoju gminy (np. związanych z działaniem lokalnych instytucji, informujących o gminie i jej walorach, ułatwiających kontakt mieszkańców ze światem zewnętrznym),
– system wsparcia finansowego dla realizacji lokalnych przedsięwzięć (np. gminne konkursy grantowe).
System doskonalenia
Informatyzacja rozumiana jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego jest procesem ciągłym i dynamicznym, wymagającym systematycznych ulepszeń.
Technologie teleinformatyczne oraz produkty i usługi, które są za ich pośrednictwem dostępne, rozwijają się bardzo dynamicznie. Stale dokonuje się rozwój technologii dostępu do Internetu, powstają nowe rodzaje oprogramowania i usługi w Internecie, zmieniają się standardy dotyczące bezpieczeństwa przechowywania i przesyłania danych, itd. Jednocześnie w budżetach firm i instytucji wydatki na nowe technologie systematycznie rosną, rosną przychody z usług online, reklama i marketing internetowy prężnie się rozwijają i są uważane za „kanał informacyjny” przyszłości. Pojawiają się też nowe możliwości finansowania informatyzacji. Szczególnie ważne w najbliższych latach będzie racjonalne wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej (przeznaczonych na lata 2007-2013) służących budowie społeczeństwa informacyjnego. Jakość wykorzystania tych funduszy i ich wpływ na poziom życia mieszkańców będzie zależeć od racjonalnego planowania projektów rozwoju społeczno-gospodarczego z wykorzystaniem technik informacyjnych.
Bardzo ważnym elementem procesu informatyzacji jest zaplanowanie sprawnego systemu moniotorowania i oceny znaczenia tych zmian dla rozwoju gminy.
Niezbędne jest przygotowanie kadr lokalnych instytucji do wykorzystania technik informacyjnych w lokalnym rozwoju.
Stałe doskonalenie dostępu mieszkańców, firm i instytucji do technologii informacyjnych oraz wspomaganie tworzenia i korzystania z usług online przez mieszkańców powinno stać się nieodzownym elementem lokalnej polityki rozwoju.
Publikacja „Metoda e-VITA” dostępna jest na Witrynie Wiejskiej